เมื่อเอ่ยนามหน่วย "ทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ฯ" แล้วนับได้ว่านี้คือหน่วยทหารที่มีความพิเศษโดดเด่น แตกต่างไปจากหน่วยอื่นทั่วไป ด้วยภารกิจหน้าที่ในด้านทหารรักษาพระองค์อันยิ่งใหญ่สมเกียรติภูมิในการถวายความปลอดภัย และการถวายพระเกียรติฯ แด่องค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุวงค์ทุกพระองค์อย่างใกล้ชิด ซึ่งภารกิจในด้านรักษาพระองค์ของเหล่าทหารมหาดเล็กฯ นั้นสามารถแยกออกเป็น การรับเสด็จฯ การแซงเสด็จฯ การนำเสด็จฯ การตามเสด็จฯ และการรักษาการณ์


1. การรับเสด็จฯ



การรับเสด็จฯ คือภารกิจสำคัญอย่างหนึ่งของทหารมหาดเล็กฯ ที่จะต้องจัดกำลังทหารฯ ตั้งแถวรับเสด็จฯ เมื่อมีการเสด็จพระราชดำเนินไปปฏิบัติพระราชกรณียกิจ หรือรัฐพิธีนอกเขตพระราชฐาน โดยตามพระราชประเพณี แต่ครั้งโบราณนั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จยังสถานที่ใดทั้งทางสถลมารค หรือชลมารคต้องมีการจัดทหารมหาดเล็กคอยรับเสด็จฯ รวมทั้งการแซงเสด็จฯ เมื่อยุคสมัยผ่านไปความเคร่งครัดนี้ก็ค่อยๆ คลายลงคงเหลือไว้ขณะเสด็จในการพิธีเท่านั้น ส่วนการเสด็จงานส่วนพระองค์เป็นพิเศษนั้นจะไม่มีการจัดทหารมหารมหาดเล็กคอบรับเสด็จฯ แต่อย่างใด


2. การนำเสด็จฯ

เมื่อมีการเสด็จฯ แปรพระราชฐานไปประทับแรม ณ พระตำหนักในต่างจังหวัด หรือเมื่อเสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมราษฎรติดตามผลงานของสมาชิกโครงการศิลปาชีพ ในพื้นที่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และพื้นที่ภาคใต้ ทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์จะต้องจัดกำลังในการนำเสด็จพระองค์ท่าน


3. การตามเสด็จฯ

การตามเสด็จฯ ถือเป็นอีกหนึ่งภารกิจหน้าที่ของทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ฯ อันแสดงออกในการถวายพระเกียรติ และถวายความปลอดภัยในการเสด็จฯ ทั้งในและนอกเขตกรุงเทพมหานคร ด้วยแถวทหารรับเสด็จฯ และชุดยามถวายพระเกียรติ


4. การแซงเสด็จฯ

คือการป้องกันรักษาพระองค์ในเวลาเสด็จฯ โดยที่ทหารมหาดเล็กที่ทำการแซงเสด็จฯ นั้นต้องพึงระลึกเสมอว่าต้องทำหน้าที่ป้องกันพระองค์อย่างแท้จริง หาใช่เพียงแซงเพื่อความสวยงามเท่านั้น ทั้งยังต้องหูตาไว คอบเพ่งเล็งจับอากัปกิริยาของบุคคลอื่นๆ เพื่อไม่ให้กล้ำกลายถึงพระองค์ท่านได้ และหากมีเหตุการณ์ผิดปกติเกิดขึ้นก็ต้องเข้าปกป้องอย่างเต็มความสามารถโดยไม่หวั่นเกรงกับอันตรายใดๆ ทหารมหาดเล็กทั้งหมดจะต้องยืนแวดล้อมพระองค์ไว้ ไม่ให้ใครผู้ใดผู้หนึ่งเข้าในวงล้อมได้ นอกจากราชองครักษ์ประจำพระองค์เท่านั้น วิธีการล้อมนั้น ทำโดยให้พลทหารปีกขวาและปีกซ้ายเข้าบรรจบกันเป็นรูปวงกลมถ้ามีทหารจำนวนมากต้องชักวงล้อมหลายๆ ชั้นหันหน้าออกข้างนอกทั้งหมด โดยนายทหารต้องกระจายกันตรวจตราในวงชั้นนอกชั้นในอย่างกวดขันจนกว่าเหตุจะสงบลง หรือได้รับพระบรมราชโองการอย่างใดอย่างหนึ่งต่อไป

5. การรักษาการณ์

การจัดกำลังทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ฯ จัดเป็นกองรักษาการณ์สำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทุกๆ แห่งที่เสด็จฯ ประทับทั้งในกรุงเทพมหานคร และนอกเขตพรุงเทพมหานคร ในที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทุกแห่ง

กองรักษาการณ์นั้นแบ่งออกเป็น ๓ ชนิด

1. กองรักษาการณ์ปกติ

สำหรับที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะต้องมีธงชัยเฉลิมพลและขลุ่ยกอง ทั้งต้องแต่งกายครึ่งยศหากเป็นที่ประทับสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ไม่ต้องมีธงชัยเฉลิมพล

2. กองรักษาการณ์พิเศษ

3. กองรักษาการณ์นอกพระนคร

กรณีเสด็จฯ แปรพระราชฐานไปประทับแรม โดยหน่วยจะดำเนินการจัดกำลังในรูปแบบของกองอำนวยการถวายความปลอดภัย ประจำพระตำหนักและพระราชวังนั้นๆ